عبرت‌های کن شصت و چهارم برای سینمای ایران!!

شصت و چهارمین جشنواره فیلم کن در حالی اوایل هفته جاری در ساحل جنوب شرقی فرانسه به پایان رسید که ماجراهای حاشیه‌ای آن در فضای سینمای ایران همچنان ادامه دارد. درباره آنچه در این دوره بر لارس فن تریر فیلمساز سرشناس دانمارکی گذشت و نامه‌ای که جواد شمقدری معاون سینمایی وزیر ارشاد درباره همین موضوع به ژیل ژاکوب رئیس جشنواره کن نوشت چند نکته به نظر من می‌رسد:

۱. فیلمساز عجیب و غریب دانمارکی که محبوب مدیران کن است و امسال هم فیلمی در بخش مسابقه داشت، در روز اکران «مالیخولیا» در کاخ جشنواره اظهارنظری به شدت عجیب و غریب در اعلام همدردی با آدلف هیتلر به زبان آورد. همین سخنان نسنجیده باعث شد سازمان جشنواره کن او را «عنصر نامطلوب» توصیف کند و عذرش را بخواهد. فن تریر هم که خودش فهمیده بود چه دسته گلی به آب داده و چه شوخی نابجایی کرده، خیلی زود به اشتباهش اعتراف کرد تا ماجرا به خوبی و خوشی به پایان برسد و اوضاع از اینکه هست بدتر نشود.

۲. این ماجرا اما در رسانه‌های ایران به شکلی دیگر بازتاب یافت و چند رسانه دلیل اخراج فن تریر را از جشنواره کن اظهارنظرهای ضد صهیونیستی او عنوان کردند. در حالی که اصل ماجرا چیزی دیگر بود و در حرف‌های فیلمساز دانمارکی تنها در حد یک جمله به رژیم جعلی اسرائیل اشاره شده بود: «اسرائیل موی دماغ است». تمام مشکل مدیران کن با لارس فن تریر حرف‌هایی بود که او درباره هیتلر زده بود.

 

۳. معاون سینمایی وزیر ارشاد که همین پارسال پروانه ساخت «جدایی نادر از سیمین» اصغر فرهادی را به خاطر نامناسب بودن حرف‌های او در جشن خانه سینما (برای مدتی) باطل کرده بود، یک روز پس از پایان جشنواره نامه‌ای به رئیس جشنواره کن نوشت و از اینکه مدیران معتبرترین جشنواره سینمایی جهان در کشور مدعی آزادی بیان تحمل چند جمله انتقادی ندارند، او را حسابی نواخت و از رفتار فاشیستی کن‌نشینان به شدت انتقاد کرد.

 

۴. هیات داوران جشنواره کن ۲۰۱۱ به ریاست رابرت دنیرو جایزه بهترین بازیگر زن را به کرستن دانست بازیگر فیلم سینمایی «مالیخولیا» اهدا کرد تا ثابت کند مشکلی که کارگردان فیلم باعث و بانی آن بوده، ربطی به خود فیلم و دیگر عوامل آن ندارد. همین چند ماه پیش بود که سیدرضا میرکریمی لب به انتقاد از هیات داوران جشنواره فیلم فجر گشود و وزن سینمایی آنها را زیر سوال برد. واکنشی که از جانب تعدادی از داوران بخش مسابقه سینمای ایران فجر ۸۹ دیده شد، در نوع خود شگفت‌انگیز و عبرت‌آموز بود. دوستان نه تنها حسابی از خجالت فیلمساز سرشناس ایرانی درآمدند و بارها در انواع و اقسام رسانه‌ها پاسخ او را با عبارت‌هایی نه‌چندان محترمانه دادند، بلکه این مشکل به شدت شخصی را در قضاوت خود هم دخیل کردند تا زحمت دیگر عوامل «یه حبه قند» به واسطه مشکلی که داوران جشنواره با کارگردان فیلم پیدا کردند، دیده نشود.

 

۵. اگر به قول جواد شمقدری به خاطر رفتار جشنواره کن با لارس فن تریر «شاید لازم باشد در دایره‌‌المعارف‌ها مفهوم جدیدی از آزادی بیان ارائه شود»، به نظر می‌رسد با کاری که داوران جشنواره بیست و نهم فیلم فجر با میرکریمی و فیلم او کردند، شاید لازم باشد در دایره‌المعارف‌های ما هم مفهومی تازه از رعایت بی‌طرفی در قضاوت ارائه شود.

 

۶. جواد شمقدری پارسال با حضور در محل برگزاری جشنواره کن با ژیل ژاکوب دیدار کرد و در بازگشت مدعی شد رئیس جشنواره بابت عملکرد جعفر پناهی از او عذرخواهی کرد. اما به فاصله‌ای کوتاه ژاکوب اعلام کرد محتوای دیدار او با شمقدری آن چیزی نبوده که در رسانه‌های ایران انعکاس یافته است و وقتی پاسخی از طرف ایرانی به گفته‌های رئیس کن صادر نشد، اینگونه به نظر رسید که گفته‌های طرف فرانسوی نه عین حقیقت، بلکه به صواب نزدیکتر بوده است.

 

۷. حالا هم من هر چه فکر می‌کنم دلیلی موجه برای نوشته شدن نامه از سوی معاون سینمایی وزیر ارشاد دولت جمهوری اسلامی ایران به رئیس جشنواره بین‌المللی فیلم کن پیدا نمی‌کنم. فیلمساز دانمارکی شوخی بی‌جایی کرده (به اعتراف خودش که گفته لحن شوخی حرف‌های او در ترجمه به مخاطبان منتقل نشده) و پاسخش را با اخراج محترمانه از کن دریافت کرده است. نمی‌فهمم اینکه ما برای احقاق حق کارگردانی گریبان چاک کنیم که خودش هم می‌داند حق با او نیست و در همان نشست مطبوعاتی گفته شاید ساخته بعدی‌اش یک فیلم مستهجن باشد، چه معنی می‌دهد.

 

۸. حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید: «ما اکثر العبر و اقل الاعتبار: عبرت‌ها چه بسیارند و عبرت‌گیرندگان چه اندک».